Z poprzednich artykułów wiemy już jakie wyróżniamy etapy dziecięcej zabawy, znamy kilka propozycji na zabawę „przy okazji” w różnych pomieszczeniach naszego domu. Co z samym sposobem zabawy? Czy warto się nad nim pochylać i analizować? Oczywiście, że TAK!
Zabawie dziecięcej możemy przypisać kilka funkcji, tj. zapewnienie rozrywki, budowanie więzi, rozwijanie poznawcze i/lub motoryczne dziecka czy regulację napięcia emocjonalnego. Obserwacja dziecka podczas zabawy może dostarczyć nam zatem wiele cennych informacji na temat jego funkcjonowania psychofizycznego. Na co zatem zwrócić uwagę? Co powinno zapalić nam przysłowiową „czerwoną lampkę”?
- Agresja – zarówno ta fizyczna jak i werbalna. Jeśli nasze dziecko agresywnie wchodzi w interakcję z zabawkami, przedmiotami i innymi osobami zaangażowanymi w daną sytuację czy walczy z tym, kto nie chce się z nim bawić, obraża go to możemy uznać takie zachowania za niepokojące, którym warto się szerzej przyjrzeć. Podobnie jeśli chodzi o narrację podczas zabaw – jakie dialogi prezentuje w zabawie, jakie historie opowiada, jakiego słownictwa używa. Na to wszystko warto zwrócić uwagę, gdyż może to być dla nas skarbnicą wiedzy na temat aktualnego stanu emocjonalnego dziecka czy sytuacji jakich doświadcza np. w szkole czy online. Starsze dzieci mogą w zabawie prezentować brutalne zachowania rodem z gier czy filmów które oglądają. Warto i na to zwrócić uwagę i odpowiednio reagować.
- Ograniczone zabawy – czyli sztywne, bez przyzwolenia na inne wykorzystanie zabawki niż przewidziano lub już raz wykorzystano lub preferowanie tylko wybranej formy zabaw czy konkretnej zabawki. Jeśli Twoje dziecko na propozycję zmiany zasad w grze już znanej albo prośbę o wybór innego niż zwykle koloru pionka reaguje bardzo emocjonalnie lub odmawia kontynuacji zabawy to jest to dla nas sygnał, że może przejawiać swoistą sztywność w działaniu i brak elastyczności lub inne ograniczenie w postrzeganiu czy percepcji otaczającego świata. To cenna informacja, która pokazuje nam styl działania dziecka oraz zachowanie w obliczu zmiany czy sytuacji zadaniowej.
- Brak wyobraźni/fantazjowania – czyli kiedy dla dziecka kredka zawsze będzie kredką i nie przyjmuje do siebie sytuacji, w której może ona być różdżką, fletem czy mieczem. Dziecięca wyobraźnia z reguły bywa dla nas – dorosłych nieokiełznana, często mocno abstrakcyjna. Kiedy widzimy że nasze dziecko ma z nią problem może to prorokować o trudnościach w myśleniu abstrakcyjnym, a to z kolei jest kluczowe do późniejszego opanowanie takich pojęć jak czas, waga, wiara i temu podobne. Może tez świadczyć o pewnej sztywności w myśleniu.
- Swoistość, specyficzność zabawy – przez nią będziemy rozumieć zabawę, która dość specyficzna pod względem obiektu zainteresowania bądź wykorzystania przedmiotu. Jeśli dziecko bierze do ręki samochodzik i bawi się że to czołg czy kosmiczny pojazd to wykorzystuje wyobraźnie i to jest jak najbardziej prawidłowe. Jeśli jednak zwraca nadmierną uwagę na błyszczące w owym samochodziku śrubki i cała „zabawa” polega na ich obserwacji lub wprawia w ruch tylko kółka i na nich fiksuje swój wzrok bądź zbliża je do uszu by usłyszeć dokładnie dźwięk, który wydają podczas obrotu to jest to sygnał, że warto się temu bliżej przyjrzeć.
- Samotne zabawy – czyli takie, w czasie których dziecko nie dopuszcza innych osób do siebie, ewidentnie nie ma potrzeby dzielenia się sukcesami z wygranej czy efektu końcowego. Oczywiście nie zawsze dziecko musi bawić się z innym dzieckiem czy z rodzicami, dziadkami. Jeśli jednak preferuje zabawy w odosobnieniu od innych to jest to dla nas informacja, którą powinniśmy poddać naszej obserwacji i analizie, ponieważ może świadczyć o sposobie funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka.
Zabawa pełni kluczowe role w życiu dziecka. Dzięki niej możemy wiele nauczyć dziecko ale i dowiedzieć się o nim. Uważnie obserwujmy zatem swoje dziecko podczas zabawy i interakcji z innymi. To skarbnica wiedzy o tym, jak radzi sobie ze swoimi problemami, emocjami i jak się rozwija.
Artykuł przygotowała:
Iwona Strzałkowska-Nowak
Psychopedagog, oligofrenopedagog,
specjalista diagnozy i terapii zaburzeń ze spektrum autyzmu, trener TUS, właściciel Gabinet Terapii PUZZEL w Ostrowcu Św.